Birkaç yıl önce Maryland’deki bir ikinci el dükkânında alışveriş yapan Anna Lee Dozier, kasanın yanındaki indirim reyonunda küçük seramik bir vazo gördü. Fiyatı yalnızca 164 TL idi. Dozier, sıradan bir süs eşyası sandığı vazoyu eve götürdü.
Ancak kısa süre önce öğrendiği gerçek, onu şaşkına çevirdi: Vazo aslında Maya uygarlığına ait, 1.200 ila 1.800 yıllık bir tarihi eserdi.
Washington D.C.’de yaşayan ve bir insan hakları savunucusu olarak görev yapan Dozier, eseri satın aldığı sırada hiçbir bilgisi olmadığını anlattı. “Eski görünümlüydü ama en fazla 20-30 yıllık turistik bir taklit olduğunu düşündüm. Eve götürüp rafa koyacak hoş bir şey olacağını sandım” dedi.
Meksika’da Gerçeği Öğrendi
Dozier’in aklına eserin kökeni geçen yıl Meksika City’deki Ulusal Antropoloji Müzesi’ni gezerken düştü. Oradaki vazolar, evinde duran parçaya neredeyse birebir benziyordu. Bunun üzerine müze yetkililerine ulaşan Dozier, Meksika Büyükelçiliği’ne yönlendirildi. Fotoğrafları inceleyen uzmanlar, kısa süre sonra kendisine şu mesajı gönderdi:
“Tebrikler, eser gerçek! Onu geri almak istiyoruz.”
Araştırmalar, vazoyu Maya tarihinin Klasik Dönemi’ne (MS 250-900) tarihlendirdi. Bu dönem, Mayaların mimariden matematiğe ve astronomiye kadar birçok alanda ilerlemeler kaydettiği yıllara denk geliyor.
“Parayla Ölçülemez”
Dozier, eseri satmayı hiç düşünmediğini vurguladı:
“Onu eBay’e koyup para kazanmak bana hiçbir şey ifade etmezdi. Bu tür tarihi ve kültürel değeri olan şeyler, bir ülkenin ve halkın kimliğinin parçasıdır. Bunun bedeli olmaz.”
Büyükelçiden Teşekkür
Geçtiğimiz hafta Washington D.C.’deki Meksika Kültür Enstitüsü’nde eserin iadesi için resmi bir tören düzenlendi. Törende konuşan Meksika’nın ABD Büyükelçisi Esteban Moctezuma Barragán, Dozier’in duyarlılığını şu sözlerle övdü:
“Güçlü köklere sahip olduğunuzda onları tanır ve onurlandırırsınız. O, bir ülkenin ve kültürün bu esere verdiği değeri gördü. Minnettarız.”
Vazo, uzman incelemesinin ardından Meksika’daki bir müzede sergilenecek. Dozier ise eserin artık güvende olmasından memnun:
“Yerine dönmesi benim için büyük bir rahatlama. Ayrıca üç küçük çocuğum var; 2 bin yıllık tarihi eseri evde kıracak kişi olmak istemezdim!”
