KRİPTO PARALAR İÇİN İCRA HUKUKU VE VERGİLENDİRME

KRİPTO PARALAR İÇİN İCRA HUKUKU VE VERGİLENDİRME

Bir önceki yazımızın da konusu kripto paraların, icra hukuku bakımından haczedilebilir olup olmadığını ve vergilendirilmesini ele alacağız;

Günden güne pazar hacmi büyüyen kripto para birimlerine ilgi artarken, hukuken bunların düzenlenmemesi büyük bir eksikliktir. Kripto paraların fiyatındaki hızlı artış, kişilerin yatırım amacıyla bu para birimine yönelmesine sebep olmaktadır. Diğer yandan ise, alacaklısından veya boşanma aşamasındaki eşinden mal kaçırmak isteyen kötü niyetli kişiler için kripto para ideal bir saklama aracına dönüşmüştür. Kripto paraların en önemli özellikleri hiçbir merkezi sisteme, devlete veya hükümete bağlı olmamaları ve gizli olmalarıdır. Gizli olmalarından kasıt, tüm işlemler herkes tarafından Blockchain ağında izlenebilmektedir, yani hangi adresten hangi adrese ne kadar kripto paranın hangi tarihte ve saate gönderildiği takip edilebilmektedir, fakat adresler kod olarak var olduğu için bu cüzdan adreslerinin kime ait olduğu bilinmemektedir. Paraya çevrilebilir yapıda olan kripto paralar, borçluların haczi kabil malvarlıkları arasında değerlendirilecektir. Kripto paraların hukuki nitelemesinin maddi hukuk bakımından para, eşya, mal veya herhangi bir yatırım aracı olması arasında haczi kabil olması yönünden herhangi bir farklılık oluşmayacaktır. Ancak haczedilecek kripto paralara uygulanabilecek muhafaza tedbirleri yönünden hukuki düzenlemelerin revize edilmesi gerekmektedir. Haciz, borçlunun malvarlıklarına hukuken el koymak demektir. Fiili anlamda borçlunun malvarlıklarına el koymak modern icra hukukunda muhafaza tedbirleri olarak isimlendirilmektedir. Bu bakımdan parasal değeri olan haczi kabil her türlü malvarlığı üzerinde hukuken el koymak, haciz işlemi tesis etmek mümkündür. Kripto para gibi hukuken yeni teknolojik gelişmelerde muhafaza tedbirlerinin uygulanma şekli esas problemdir. Kripto paralara uygulanabilecek muhafaza tedbirlerinin kripto paraların saklandığı yere göre değişiklik göstermesi doğaldır. Merkezi yapıdaki kripto para platformlarında kullanıcıların hesap cüzdanlarına İcra İflas Kanunu (İİK) M. 89 düzenlemesi ile muhafaza tedbiri uygulamak mümkünken diğer sıcak cüzdanlara aynı düzenlemenin uygulanması mümkün değildir. Zira İİK m. 89 düzenlemesi anlamında üçüncü kişi sıfatını haiz bir muhatap yoktur. Ayrıca sıcak cüzdanlarda kullanıcıların anonim kalmasına imkân veren teknolojik çeşitlilik hukuki düzenlemeler ile çatışacak düzeydedir. Fiziksel bir donanım olarak ifade edilebilecek soğuk cüzdanlar ile merkeziyetsiz sıcak cüzdanlar bakımından İİK m. 88 düzenlemesi ilk fıkra “kıymetli şeyler” değerlendirmesinin dikkate alınması mümkün görülebilir ancak takip borçlusu ile sıcak cüzdanların sahipleri arasında aidiyet ilişkisini kurmak merkezi kripto para platformlarındaki hesap cüzdanı kullanıcılarının kimlik tespitleri kadar kolay değildir. Bu anlamda sıcak cüzdan kullanımlarının mal kaçırmaya fırsat veremeyecek hale gelecek şekilde sınırlandırılması gerekmektedir.

Kripto paralar, anonimlik özellikleri nedeniyle vergi kaçakçılığıyla ve kara para aklama ile yakından bağlantılı olabilmektedir. Dolayısıyla kripto paralar konusunda yapılacak etkin düzenlemeler iki olguyla mücadeleyi de güçlendirecektir. Kripto para birimi için en uygun vergi yapısını formüle etmek, kripto para biriminin ne olduğu, tüketicilere, işletmelere ve topluma nasıl fayda sağlayacağı ve şu anda büyümesini engelleyen kısıtların kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını gerektirmektedir. Bu bağlam sağlandığında, kripto paralara ilişkin şüphe

ve endişelerin üstesinden gelinebilmesi için düzenlemenin gerekli olduğunu gösteren net bir model ortaya çıkacaktır. Düzenlenmiş fonlara ayrıcalıklı muamele sağlayan bir vergi planı, faydaları artıracak ve kripto para birimiyle ilgili sorunları büyük ölçüde aza indirecektir. En iyi çözüm, özellikle kripto para birimlerinin ortaya çıkardığı yeni sorunları ele alan, işlemlerde kripto para biriminin kullanımını teşvik eden ve yine de yatırımcılardan vergi gelirleri toplayan yeni mevzuattır. Üç aşamalı bir vergilendirme planıyla aynı anda tüketici işlemlerinde güvenlik ve verimliliği artırma amacı gerçekleştirilebilir. Hem bir yatırım hem de para birimi olarak kripto para biriminin benzersiz özelliklerini tam olarak açıklayan yeni bir bütünsel yaklaşım oluşturmak, kripto para birimiyle şirketler, hükümet ve kripto para kullanan kişiler arasında sürdürülebilir bir çözüme yol açacaktır.

Ülkemizde kripto paraların vergilendirilmesine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamakla birlikte; eski Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, 06.05.2021 tarihinde konuk olduğu bir programda, bu varlıklar üzerinde çalışmalara başlandığını ve kripto para platformlarının vergilendirileceğini söylemiştir. Kripto para platformlarının bilgileri MASAK ile paylaşacağını ve tüketiciyi korumak zorunda olduklarını ifade etmiş, ayrıca kripto paralara ilişkin ”Bu yasaklansın gibi bir yaklaşımımız kesinlikle yok.” ifadelerini kullanmıştır. 16 Nisan 2021 tarihinde Resmî Gazete ‘de yayımlanan yönetmelikte; kripto paralara ”Kripto Varlık” denilmiş ve ödeme aracı olarak kullanılmayacağı belirtilmiştir. Kripto paraların ülkemiz için önemli bir gelir potansiyeli olması sebebiyle vergilendirilmesine yönelik çalışmalar da hızlandırılmıştır. Ülkemizde vergi mevzuatına ilişkin düzenlemelere gidilirken öncelikle, kripto paraların ne olarak nitelendirileceğinin tespit edilmesi önem arz edecek olup, kripto paraların vergilendirilmesine ilişkin usul ve esaslar ancak nitelendirilmesinin akabinde belirlenebilecektir.

Kaynakça: (Gulnara Durmush, Kripto Para ve İcra Hukuku Yönünden Düşündürdükleri, Marmara Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019) ,(Ahmet AYMAZ Ankara Üni. Hukuk Fak. Dergisi, 72 (4) 2023: 1635-1700), (Kripto Paraların Vergilendirilmesi, Av.Bünyamin İNCE), (Turkuaz Uluslararası Sosyo-Ekonomik Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt / Volume:3, Sayı/ Issue: 1, Yıl/ Year: 2021,Kripto Paraların Vergilendirilmesi, Burcu GEDİZ ORAL, Yusuf YEŞİLKAYA)