Ülkemizde ve Avrupa’da Kentsel Dönüşüm 2

Fiziksel bozulma ile toplumsal bozulma arasında doğrudan bağlantı bulunduğunun savunulduğu 1960’lar ve 1970’lerin başlarında kentsel iyileştirme (urban improvement) ve kentsel yenileme (urban renewal) projelerine öncelik verilerek, toplumsal sorunlara duyarlı alan-odaklı kentsel iyileştirme ve yenileme projeleri geliştirilmiştir (Couch ve Fraser, 2003).1970’lerin sonlarına doğru yapısal ve ekonomik nedenlere bağlı olarak açıklanmaya başlanmıştır (Balchin ve Hull, 1987). Bu dönem aynı zamanda desantralizasyon politikalarının ağırlık kazandığı, Teacherizmin etkisi ile özelleştirme hareketinin kentsel dönüşüm alanına da el attığı yıllar olarak öne çıkmaktadır. 1980’ler, kentsel dönüşüm konusunda ‘Kentsel yeniden yapılandırma’ (urban redevelopment) politikası; kentlerde boşaltılmış, atıl ve çöküntü haline gelmiş alanlarda, ekonomik canlanmayı sağlama amaçlı 1980’lerdeki projelerinin en önemli özelliğidir. Bu projeler, kamu yararından çok yatırımcısının karını ön plana çıkaran, çöküntü alanlarda yepyeni imajlar geliştirerek, bu alanlara ve kente, potansiyel ulusal ve uluslararası yatırımcı, müşteri ve turist çekmek olmuştu.
1990’lardan başlayarak günümüze gelindiğinde en yaygın müdahale biçimi, ‘kentsel yenileşme’ (urban renewal) ya da ‘kentsel canlandırma’ dır. (urban regeneration)
Bu dönemin dönüşüm çalışmaları çok aktörlü ve çok sektörlü sorunsallar çerçevesinde ele alınmaktadır. Bir başka ifadeyle kentsel dönüşüm temel kentsel stratejiler ışığında yerel yönetimlerin başat aktör oluğu, kamu ve özel sektörün yanı sıra gönüllü kuruluşların ve toplumun değişik kesimlerinin kentsel dönüşüm süreçlerine katılımlarının sağlanmasına yönelik yeni yasal düzenlemeler ile kentsel dönüşüm programları sadece yapım değil yeni bir yönetim anlayışının da oluşturulmasıyla sonuçlanmıştır.
Avrupa’da 1990’lar aynı zamanda ‘kentsel koruma’ (urban conservation) da tarihi merkezlerin canlandırılması amaçlı bir ölçeği dışında bütünsel alanlarda küçük ve orta büyüklükteki tarihi kentsel bölgelerin korunması amacıyla gerçekleştirilmeye başlanmıştır.
Konuya ülkemiz uygulamaları açısından bakılacak olursa, kentsel dönüşüm kavramı ülkemize 1999 depremi sonrası girmiş olmakla birlikte, 1954 sonrası kırsal alandan büyük kentlere doğru artan göç nedeniyle oluşan gecekondu alanlarının ıslahı, barınma sorunun çözümü amacıyla oluşturan 1966 yılında kabul edilen 775 sayılı Gecekondu Kanunu özünde sadece mekânsal değil, bir toplumsal bir soruna dönüşen göç sorunu karşısında geliştirilen kentsel dönüşüm çabası olarak değerlendirilmedir.
1- Akkar, Z. Müge, (2006) Kentsel dönüşüm üzerine Batı’daki kavramlar, tanımlar, süreçler ve Türkiye; Planlama Dergisi, TMMOB SPO Yayını, s.31-34
2- Couch ve Fraser, Couch, C. ve C. Fraser (2003) Introduction: the European context and theoretical framework. Chris Couch, Charles Fraser ve Susan Percy (der.) Urban Regeneration in Europe. Oxford, Malden, Iowa, Victoria, Berlin: Blackwell.1-17 (Aktaran Z. Müge Akkar,2006)
3- Balchin, P.N. ve G.H. Bull,(1987) Regional and Urban Economics. London: Harper and Row, (Aktaran Z. Müge Akkar,2006)