‘1998 ve Öncesi Yapılar Mutlaka Denetlenmeli’

‘1998 ve Öncesi Yapılar Mutlaka Denetlenmeli’

Kahramanmaraş ve bölgesinde yaşanan deprem felaketinin ardından deprem risk testi gündeme geldi. İnşaat Mühendisi, Anadolu Kentsel Dönüşüm Mühendislik Sahibi Çetin Özdaş, gazetemiz muhabirinin konuyla ilgili sorularını yanıtladı. Özdaş, 1998 yılı ve öncesi yapılara mutlaka risk testi yapılması gerektiğini belirtti, binalar için kısmi güçlendirmelerin yapılabileceğini söyledi.

“Asrın felaketi” olarak adlandırılan Kahramanmaraş merkezli deprem felaketlerinin üzerinden üç hafta geçti. On binlerce insanın hayatını kaybettiği, on binlerce vatandaşın yaralandığı, belki de binlerce insanın halen enkaz altında kaldığı büyük bir deprem felaketi yaşadık. Kahramanmaraş’ta meydana gelen bu iki deprem Çorum’da da hissedildi. Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın geçtiği Çorum, deprem gerçeği bulunan iller arasında yer alıyor.

Peki, Çorum’da binalar ne durumda? Deprem risk testi yaptırmak isteyen vatandaşlar neler yapabilir? İnşaat Mühendisi, Anadolu Kentsel Dönüşüm Mühendislik Sahibi Çetin Özdaş, gazetemiz muhabirinin sorularını yanıtladı.

Çorum’da 1998 yılı ve öncesinde yapılan çok fazla bina olduğunu vurgulayan Çetin Özdaş, “Çorum’da da 1998 yılından önce yapılmış riski yüksek bina çok. Bu beni üzüyor. 98 öncesi yapıların mutlaka uzmanına denetlendirilmesi gerekiyor. Bu denetimlere ticari bakılmaması gerekiyor. Uzmanı olmayan inşaat mühendislerinin bu denetimleri yapmaması gerekiyor. Dolayısıyla denetimi yaptıracağınız inşaat mühendislerinin de iyi seçilmesi gerekiyor. Bu insani bir durum. Fiyatları da fahiş fiyatlara çıkarılmaması gerekiyor. 2000’li yılların ardından yapı denetimi her geçen gün daha da iyi bir hal aldı. Dolayısıyla 2000 yılı sonrası yapılan yapılarımız iyi durumda. Ancak tabi ki proje hataları olabilir. Denetimi yaptırmak önemli” dedi.

Özdaş, gazetemiz muhabiriyle yaptığı röportajda şu bilgileri verdi:

Deprem Risk Testi Nasıl Yaptırılır?

Binaların deprem riskinin belirlenmesini meslek grubu olarak inşaat mühendisleri yapıyor. Ancak inşaat mühendislerinin de dalları, branşları var. Binanın deprem testini yaptırmak hassas bir konu. Doğru tespit için testi yapacak inşaat mühendisinin deneyimli ve uzman olması gerekiyor. Bu kişilere müracaat edilebilir ya da üniversitelerin inşaat mühendisliği fakültelerine başvurulabilir. Doğru yöntemle doğru sonuç alınabilir.

Nelere Dikkat Ediliyor?

Deprem risk testinde öncelikle binayı tanımaya çalışıyoruz. Binanın yaşı önemli. Özellikle 1998 yılı öncesi binaların deprem riski yüzde 100’lere yakındır. Depremde yıkılma veya ağır hasar görme oranıdır bu. Kahramanmaraş depreminde de yıkılan ve ağır hasar gören binaların yüzde 98’i 1998 yılı ve öncesi yapılar. Yüzde 2’si 2000 yılı ve sonrası yapılar. Bu istatistik binanın hangi yılda yapıldığıyla ilgili önemi ortaya koyuyor. Binaların yaşı çok önemli. Binaların yükseklikleri, binaların oturum alanları. Binalar ne kadar yüksek olursa o kadar risklidir. Binaların oturum alanı ne kadar dar olursa o kadar risklidir.

Deprem Şiddeti ve Önlem

1998 yılı ve öncesi yapılan bir bina varsa vatandaşların acilen tedbir alması lazım. 2000 sonrası yapılan yapılar için de 7,5, 8 şiddeti için deprem risk testi yaptırılabilir. 2010’dan sonraki binaların yıkılma riski çok düşük. Proje hataları olabilir. Yıkılmaz ama ağır hasar görür. Fay hatlarının yoğun olduğu bölgelerde insanlarımız görebileceği deprem şiddetini belirlesinler ve ona göre de tedbirlerini alsınlar.

Yıkılan Yeni Binalarda Proje Hataları Var

Kahramanmaraş depremine kadar, ‘yeni binalar genç bina, yapı denetimi yapılmış binalar, güçlü deprem yönetmeliklerine yapılmış binalar için korkmayın’ derdik. Ta ki bu Kahramanmaraş depremine kadar. Gördük ki yeni binalarda da beton ve demir eksiliği değil proje hataları çıktı. Bir bina yatmış vaziyette. Kolon ve kirişinde kırılma yok. Ama proje hatası var. Statik projesi yanlış yapılmış. Mühendisliğin ilk yıllarında hata yapma oranları daha fazla. 8 katlı bina yapılıyor bodrum kat yapılmıyor. Bodrum katın yapılmaması olmamalı. Binanın statiği açısından, yeterli temel derinliğine ulaşılması gerekir. Bodrum perdeleri de çok önemli. Bunlar yoksa kolonlara vazife düşüyor ve bu sefer de kolonlar kırılıyor. Gerekli şartları karşılamış olsaydı o bina yıkılmazdı.

Binanın temeli binanın alt tabanıyla aynı yüzeyde kalmış binalar var. Halbuki temel binadan daha geniş olmalıdır. Yıkılan yeni binaların ciddi proje hataları var.

Vatandaş Nasıl Tespit Edebilir?

Deprem risk testi yaptırıldığında statik projenin de kontrol edilmesi gerekiyor. Eğer bir eksiklik varsa bunun giderilmesi olası bir deprem için çok önemli.

Çorum’da da 1998 yılından önce yapılmış riski yüksek bina çok. Bu beni üzüyor. 98 öncesi yapıların mutlaka uzmanına denetlendirilmesi gerekiyor. Bu denetimlere ticari bakılmaması gerekiyor. Uzmanı olmayan inşaat mühendislerinin bu denetimleri yapmaması gerekiyor. Dolayısıyla denetimi yaptıracağınız inşaat mühendislerinin de iyi seçilmesi gerekiyor. Bu insani bir durum. Fiyatları da fahiş fiyatlara çıkarılmaması gerekiyor. 2000’li yılların ardından yapı denetimi her geçen gün daha da iyi bir hal aldı. Dolayısıyla 2000 yılı sonrası yapılan yapılarımız iyi durumda. Ancak tabi ki proje hataları olabilir. Denetimi yaptırmak önemli.

Kısmi Güçlendirme Önerisi

Kısmi güçlendirmeye devlette destek verebilir. Bunun önü açılmalı. Bunun henüz desteği yok. Mevzuatta yeri yok. Vatandaşın isteğine, talebine kalmış. Belediyelerin bazıları izin veriyor bazıları vermiyor. Ancak cüzi bir maliyetle kolonlar güçlendirilebilir. Binanın statik dengesi bozulmadan güçlendirme yapılabilir. En azından can güvenliği sağlanmış olur. Bu arada belediyeler kentsel dönüşüm kapsamında bölgenin güçlendirmesini veya dönüşümünü yapacak.

Kentsel Dönüşümle Birlikte Şehircilik Cinayeti İşlemeyelim

Devlet ya bunu kentsel dönüşümle birlikte çözecek ya da bireysel olarak binalar güçlendirilecek. Güçlendirmeyi yabana attık. Geçmişte yanlış çalışmalar yapıldı. Halbuki doğru güçlendirmeler hayat kurtarıyor. Bir sitede üç bina var, ikisi güçlendirilmemiş yıkılıyor, bir tane güçlendirilen ayakta kalıyor. Güçlendirmeler yapılabilseydi çok daha insan hayatta olabilirdi. Genel güçlendirme çok maliyetli ancak en azından zemin güçlendirmesi yapılabilir. Bir binanın zemin katındaki kolonları tespit edebiliyoruz. Bu mümkün. En azından bunları güçlendirilseydi bina yıkılmazdı, ağır hasar görürdü ama insanlar göçük altında kalmazdı.

Kentsel dönüşüm şuanda sadece bina dönüşümü oluyor. Bina dönüşümleri, dar sokaklarda yapılıyor. Eski bina sahipleri geliyor, aynı binayı yeniden yapıyorsunuz. Ancak sokak dar olarak kalıyor. Ancak adı üstünde kentsel dönüşüm. O bölgenin tüm dinamikleri hesaba katılarak yapılmalı. Sadece bina dönüşümü yapmayalım. Şehircilik cinayeti işletmeyelim. Bir daha sokakları genişletme, bölgeyi yeniden yapılandırma imkanımız yok. Bu bir fırsat aslında. Planlama yapmadan yeniden binalar yenilenecek olursa bir daha bu fırsatı ele geçiremeyeceğiz ve şehircilik cinayeti olacak.”

Sistemik İzolatör Konusu

Sismik izolatör konusu önemli ancak her binaya uygulanamıyor. Bu kamu yapılarında olabilir. Keşke her binada olabilse ama realist bir çözüm değil. Çünkü her binaya uygulanamaz. Ekonomik olarak da maliyetli bir uygulama.”