HATIRALARLA TÜRK MUSİKİSİ 8

HATIRALARLA TÜRK MUSİKİSİ 8

MERAGALI ABDÜLKADİR: Rauf Yekta, Hoca Abdülkadir Meragi hakkında ESATİZ-İ ELHAN (Musikide yol gösteren usta öğretici) kitabında takriben 1355 yılında Azerbaycan’ın Meraga şehrinde doğduğunu, babasının çağının bilginlerinden Gıyaseddin Gaybi aynı zamanda birçok ilim dalında üstün bilgisinin olduğunu ve bilhassa musikinin pratik ve teorik dallarında üstad olduğunu bildiriyor. Bu arada daha önce kaynak olarak faydalandığımı belirttiğim TRT adına 1986 yılında derleme TÜRK MUSİKİSİ TARİHİ (2 cilt)ni yazan ve aynı zamanda TRT kemençe sanatçısı olarak çalışan merhum Dr. M. Nazmi ÖZALP da TRT Müzik Dairesi Türk Müziği Şube Müdürü Özgen Gürbüz ile birlikte acizanemle üçümüz birlikte çalıştığımız “Cumhuriyet Dönemi Türk Musikisi” çalışmasını yaptığımız 28.12.1989 tarihinde lütfedip bu değerli 2 cilt kitabını “Değerli Kardeşim Mehmet Dolgunyürek’e Sevgilerimle”notuyla imzalayarak vermişti.Dr. Nazmi Özalp Meragalı Abdülkadir ile ilgili şu bilgileri yazmış (özet olarak) babasının ölümünden sonra Tebriz’e gelir.1380 yılında İlhanlıların hizmetine girer. Dönemin tanınmış musikişinası Rızaeddin Rıdvan Şah’ın düzenlediği musiki yarışmasını kazanarak üne kavuşur 1386 yılında Timur’un Azerbaycan’ı istila etmesi sonucu Sultan Ahmet Bağdat’a kaçar. Sultan’ın “ Yar-i Aziz” dediği hoca da birlikte gider.Bağdat’ın Timur’un eline geçmesiyle Sultan Ahmet, Yıldırım Beyazıd’a sığınır. Fakat Meragalı da Timur’un eline düşer.Timur bir çok ilinm ve sanat adamı gibi O’nu da Semerkant’a gönderir 1397’de sarayda hizmet etmeye başlar. Timur’un Semerkant’taki sarayda yaşayan oğlu Miran Şah akıl hastasıdır. Meragalı Hoca da sarayda Nedimler arasındadır.Timur’un oğlu 1401 de ölür. Oğlunu anormal davranışlarına musikişinas nedimlerinin sebep olduğuna inanan Timur, nedimleri öldürtür. Canını güç bela kurtaran Abdülkadir derviş kılığına girer. Semerkant’tan kaçarak Bağdat’a gelir.Eski efendisinin hizmetine tekrar girer.1401 yılında Timur Bağdat’ı tekrar alınca bie süre saklanır. Fakat bir rastlantı sonucu Timur ile yüzyüze gelir.Hiddetlenen imparator hiç tereddüt etmeden idamını emreder. O anda Meragalı, Kur’anı-ı Kerim’den bir sureyi ezberinden ve çok duygulu bir şekilde okuyunca bağışlanır.Böylece eski saygınlını kazanarak bir süre Timur’la dolaşır. Hindistan seferi sırasında Timur’dan Semerkant’a gitmek için izin talep eder. İzni yazılı bir belge ile alınca yola koyulur. 1421 yılında Bursa’ya gelerek Sultan 2. Murat’a Farsça yazdığı MAKASİDÜL ELHAN (nağmelerin amacı)isimli eserini takdim eder. Sonra Semerkant’a döner. Timur ölünce oğluna intisab eder. Yeni başşehir olan Herat’a gelir.1435 yılında veba hastalığından vefat eder. 1376 yılının AraLık ayında hükümdar Celaleddin Hüseyin’in de bulunduğu üst düzey bir toplantıda birisi şöyle demiş, “musiki eserlerinde en zor beste şekli olan Nevbet-i Müretteptir, ve bir tanesinin bestelenmesi için 1 ay gerekir.O da bestekar kudretli ise.” Diye ortaya bir iddia atar. Orada hazır bulunan Meragalı, 1 ayda 30 tane yapabileceğini , 1 ay sonra gelecek olan Ramazanın Arefe gününde otuzunu birden okuyabileceğini söyler ve Sultanım her gün okunacak nevbet-i mürettep’in sözlerini siz seçin diye ekler. Bunun üzerine hükümdar meclisin içinde “1.Nevbet-i Mürettep’i benim adıma taksim et ve Hüseyni makamında bestele.Bu nevbet-i mürettep Kavil, Gazel, Terane, Früdaşt ve Müstezad olmak üzere beş parça olsun.Son kıtada 12 makam 6 Avazeyi göster. Öyle ki her iki makam arasında bir avaze bulunsun. makamlı olan bölümlerini şiirin mısraı ile bestele.Nevbet-i Mürettep usulü de Sakıl-ü Remel olsun.” Orada hazırlanan şiirleri istenilen şekilde besteleyip zamanında okuyunca herkes şaşırır ve bu durum Ramazan boyunca devam eder. ESERLERİ:1) KENZÜL-ELHAN (Nağmelerin Hazinesi) 2) CAMİÜ’L ELHAN (Nağmeler topluluğu) 3) MAKASİDÜL ELHAN( Nağmelerin amacı) 4) ŞERHÜ’L KİTABÜL- EDVAR (Safiyüddin Abdülmümin’in Kitabül Edvarın açıklanması) 5)KİTABÜ’L EDVAR, TÜRKÇEDİR. MUSİKİ ESERLERİ: Elimizde buluna neserlerini “Ebced Notası”ile kaydetmiştir.Sözlü eserleri değişik makam ve usullerde 13 Kar , Beste ve Nakış beste, Nakış Yürük Semai , Sengin Semai ve Aksak Semai olmak üzere 30 kadardır. Rast makamındaki Kar- Kar-ı Muhteşem ile Segah Kar-ı Şeşevaz ve Haydarname en tanınmışlarıdır. KAYNAK:Rauf Yekta:EASTİZ-İ ELHAN Dr. Nazmi ÖZALP:TÜRK MUSİKİS TARİHİ (1. CİLT)