HAYATIMIZDAKİ GİZLİ ZEHİRLER

HAYATIMIZDAKİ GİZLİ ZEHİRLER Fastfood, kısa sürede hazırlanan ve paketlenen, genel olarak self servis yöntemiyle tüketiciye sunulan ayaküstü atıştırmalık olarak tanımlanır. Batı tarzı fastfood ürünleri hamburger ve pizza; Türk tipi fastfood ürünleri döner, pide çeşitleri, köfte ve kebap gibi ızgara çeşitleri, gözleme, tost ve sandviç gibi kantin ürünleri, çiğ köfte, simit ve poğaça gibi pastane ürünleri olarak sıralanabilir. Tüketicilerin çalışma temposunun artması, şehirleşme ile birlikte eve geliş saatlerinin uzaması, zamanlarının çoğunu dışarıda geçirmeleri nedeniyle yemek yapmaya yeterince vakit bulamamaları gıda tüketim alışkanlıklarının değişmesine neden olmuştur. Bu durum, tüketicileri sabit ve pratik yöntemlerle hazırlanmış, standart ürünler sunan, kısa zamanda çok sayıda tüketiciye hizmet verebilen fast-food ürünlerine yöneltmiştir. Fast-food öğünleri genel olarak düşük düzeyde A ve C vitaminleri, lif, kalsiyum, içermektedir. Yüksek yağ ve kalori içeriği nedeniyle insanlarda hızla artan sağlık sorunlarına ve obeziteye neden olduğu tespit edilmiştir. Türkiye’deki 15 yaş ve üstü obez bireylerin oranı 2016 yılında %19.6 iken, 2019 yılında %21.1’e yükselmiştir. Cinsiyete göre incelendiğinde; 2019 yılında kadınların %24.8'inin obez ve %30.4'ünün obez öncesi, erkeklerin ise %17.3'ünün obez ve %39.7'sinin obez öncesi olduğu belirlenmiştir. (TÜİK, 2020) Ayrıca fast-food tüketiminin uzun vadede, bulaşıcı olmayan hastalıklar olarak bildiğimiz; tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalık, yağlı karaciğer hastalığı, hipertansiyon, kalp hastalığı, felç, kanser ve demans gibi hastalıklara sebep olduğu bilinmektedir. Fast-food’un sağlığa zararlarının yanında; sağlıklı olmayan fabrika çiftçiliği uygulamaları, hayvanlar için acımasız ve gezegen için sürdürülemez etkiler yaratmaktadır. Fast-food’un aşırı kalori, ilave şeker, tuz, kimyasallar, düşük kaliteli yağ içermesine ek olarak, Matris etkisinin kaybı, suyun uzaklaştırılması, katkı maddelerinin eklenmesi gibi işlemler uygulanması, bu gıdaları rafta dayanıklı, oldukça lezzetli, kullanışlı, mikrobiyolojik olarak saf, ucuz ve agresif bir şekilde reklamı yapılan ürünler haline getirir. Fastfood yemeklerde kullanılan yağın (doymuş yağ ve trans yağ) içeriği genellikle aşırı kolesterol seviyesine sahiptir. Trans yağ özellikle menülerdeki patates kızartmaları ile birlikte gelmektedir. Kalp hastalıkları için risk faktörüdür. Menülere eklenen gazlı içecekler fazla miktarda fosfat içerir ve böbrek sağlığı ile kemik sağlığı olumsuz etkilemektedir. Peki, içerisine eklenen kimyasalların vücudumuz üzerine etkilerini hiç düşündünüz mü? Propilen Glikol: Ticari bir kayganlaştırıcı olarak kullanılmaktadır. Fastfood endüstrisinde baharat konsantreleri, gıda boyaları ve tatlandırıcılar yapmak için kullanılır. Belirli bir doza kadar kullanımına izin verilirken, fazla kullanımı toksik etki yaratıp; kalp krizi, böbrek yetmezliği, karaciğer yetmezliği ve beyin sorunlarına sebep olabilmektedir. Karamel renkli fastfood, sülfit ile reaksiyona giren, 2 ve 4 metilimidazol oluşturan, amonyaklı şekerlerin oluşturduğu sentetik bir bileşikten yapılan gıda katkı maddesi kullanılarak yapılır. Yapılan çalışmalara göre; belirli bir dozda kullanımının güvenli olsa da fazla tüketiminin sonucunda kanserojenik etki gösterebilir. Silikon Dioksit: Çorba ve biber gibi et bazlı ürünlerde topaklanmayı önlemek için bu katkı maddesini kullanır. Bu katkı maddesi çimento, seramik ve cam sanayisinde de kullanılabilmektedir. TBHQ: Fast-food ürünlerini daha uzun süre "taze" tutmak, raf ömrünü uzatmak için yaygın olarak kullanılır. Yapılan araştırmalar sonucunda; TBHQ’nun toksik düzeyinin bağışıklığa zarar verebileceği, kanser oluşumuna sebep olabileceği ile ilgili çalışmalar mevcuttur. Dimetilpolisiloksan: Gıdalarda köpük önleyici madde olarak kullanılan bir silikon türüdür. Bu bileşen, yüksek sıcaklıkları tolere edici etkinliği nedeniyle kızartma yağında yaygın olarak kullanılmaktadır. Aşırı toksik dozlarının akne nöbetlerine sebep olduğu, gözlere ve solunum sistemine de zarar verebileceği ile ilgili çalışmalar mevcuttur. Sodyum Asit Pirofosfat: Unlu mamullerin dokusunu ve hacmini iyileştirmek için karbondioksiti serbest bırakmak için kabartma tozu ile birleşen bir mayalama asidi olarak ya da işlenmiş patateste renk bozulmasını önlemek için demiri şelatlamak için bir şelatlama maddesi olarak kullanılmaktadır. Yapılan bir araştırma; uzun süre büyük miktarlarda tüketiminin bağışıklık sisteminize zarar verdiğini göstermektedir. KAYNAKÇA Bulut, T.E & Z. Kenanoğlu, 2022. Tüketicilerin fastfood ürünlerine yönelik tüketim tercihleri: İzmiriliörneği. Ege Univ. Ziraat Fak. Derg., 59 (1):119-133 VeuphutehF , 2018,Gıda Kalitesi, Sağlık Bilinci Ve Fiyat Duyarlılığının, Fast-Food Satın Alma Niyetine Etkisi: Türkiye Ve Kanada’daki Tüketicilerin Karşılaştırması, Hacettepe Univ. Sosyal Bilimler Ensititüsü,Yüksek Lisans Tezi Sayın K,2022,Hızlı Yemek Ürünlerinin Sağlık Üzerine Etkileri ve Tercih Nedenleri Üzerine Bir Araştırma,JOTAGS, 10 (1), 302-320